Her şeyden önce bilinmelidir ki, zihinsel engelli çocuklarda normal çocuklar gibidir. Onlarda normaller gibi yeme, içme, cinsellik, sevme, sevilme, başarılı olma, kabul görme, toplumda kendine uygun bir işe sahip olma gibi biyolojik, psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasını isterler. Farklılıkları beden, zihin ve sosyal gelişimlerinde olan ve kendi ellerinde olmayan gerilikleridir. Şüphesiz ki bu farklılıkları onları toplumdan ayırmak için kullanılamaz. Yapılması gereken şey onların yetenekleri ölçüsünde eğitmek ve topluma yararlı kılmaktır. Zihinsel engellilerin özelliklerini 6 kısımda incelemek mümkündür.
Bedensel ve devimsel özellikleri
Zihinsel özellikleri
Sosyal özellikleri
Kişilik özellikleri
İş ve çalışma özellikleri
Geldikleri ailelerin özellikleri
A. ZİHİNSEL ENGELLİLERİN BEDENSEL VE DEVİMSEL ÖZELLİKLERİ
Zihinsel engellilerin büyük bir kısmında zihinsel engellilere özgü beden özellikleri görülmemektedir. Ancak klinik tür zihinsel engellilerde (mongoloid, kreten, hidrosefal ve mikrosefallerde) bu tipik özellikler görülüyor. %15-25 arasında bir oranda farklı beden özelliklerine rastlanmaktadır. Başlıca bedensel ve devimsel özellikler şunlardır ;
Kretenlerde az troid salgısı nedeniyle beden gelişimi tamamen duraklayabilir.
Mongoloid tip zihinsel engellilerde boy kısa, gözler çekik, parmaklar kısa, kalın, boyun kısa, dil ufak ve yarıklı, el ayasında da tek çizgi özelliği görülmektedir.
Hidrosefallerde baş belirgin şekilde küçüktür.
Mikrosefallerde baş belirgin şekilde küçüktür.
Zihinsel engellilerde diş deformasyonları fazladır. (diş üzerinde anormallik, diş çürümeleri)
Beden gelişimi ağır seyreder, yaşıtlarından zayıf ve kuvvetsizdirler.
Yaşıtlarına göre daha sık hastalanırlar. Çeşitli sağlık problemleri görülür. Dirençsizdirler. Bu özellikte olumsuz çevresel faktörlerinde rolü olmaktadır.
Görme ve işitme gibi ek bedeni özürlere daha sık rastlanır. Çünkü zihinsel engelliliğe neden olan etkenler işitme ve görme merkezlerini de olumsuz etkileyebilmektedir.
Zihinsel engelliler büyük ve küçük kaslarını kullanmada beceriksizlik gösterirler. El ve göz koordinasyonlarını geç ve güç sağlarlar. Ritimlere uymada zorlanırlar. Bu alanda başarılı olmaları için ise çok alıştırma ve teşvik gerektirirler.
Koordinasyona dayanan komplex hareketlerde belirli derecede gerilik gösterirler. Genel fiziki hareketlerinde acaiplikler görülür. Bu vasıflarda gelişime olanak vermeyen çevrenin de rolü bulunmaktadır.çünkü gelişmeleri için sık alıştırma gerekmekte ancak çoğu zaman çevre bu olanağı sunmamaktadır.
B. ZİHİNSEL GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
Zihinsel engellilerin en belirgin özelliklerinden birisi zihin gelişim ve fonksiyonlarında yaşıtlarından geri olmalarıdır. Zihinsel engellilerin zihin gelişimleri ve fonksiyonları yavaş ve geç gelişir. Başlıca zihinsel özellikleri şunlardır ;
1.Akademik kavramları geç ve güç öğrenirler: En az yetenekli ve başarısız oldukları alandır. En çok sıkıntı çektikleri çalışmalar bunlardır. Çabucak paniğe kapılır ve başarısız olurlar. Başarı fazla sabır ve tekrar gerektirir.
2.Dikkat süreleri kısa ve dağınıktır: Ders konusu ne kadar cazip olursa olsun etkinliklere katılma süreleri kısa olmaktadır. Dikkat sürelerini artırabilmek için çalışmaların sık sık değiştirilip ilgi çekici hale getirilmesi gerekmektedir.
3.İlgileri kısa sürelidir daldan dala sıçrar: Çok ilginç buldukları çalışmalarda bile kısa bir süre sonra bıkarlar. İlgilerinin uyanık tutulabilmesi için etkinliklerin ilginç hale getirilmesi gerekmektedir.
4.Soyut kavramları çok geç ve güç kavrarlar: Somut kavramları daha kolay ve iyi kavrarlar. Bunun için soyut kavramlar somutlaştırılarak öğretilir.
5.Zaman kavramları çok geç ve güç gelişir: Saat, gün, hafta, ay ve yılı kavratmak ileri yaşlarda mümkün olabilir.
6.Konuşmaya geç başlarlar: Konuşma gelişimleri zeka gerilik dereceleriyle orantılı olarak yavaş gelişir. Bu nedenle yaşıtlarından küçük olanlarla konuşmak isterler. Konuşma zekaya bağlı olarak gelişir. Onun için geç konuşma önemli bir gerilik belirtisidir.
7.Genelleme yapamazlar: Bilgileri yalnız öğrendikleri durumlarda kullanırlar. Köpeğe hayvan diyebilir ancak karınca hayvan değildir diyebilir.
8.Kazandıkları bilgileri transfer etmede çok güçlük çekerler: Öğrendikleri bilgileri benzer durumlarda uygulayamazlar. Örneğin bir vidayı açmak için tornavida bulamadığında tornavida işlevini görecek bozuk para, jeton vb. şeyleri kullanmayı düşünemezler.
9.Yeni durumlara uymada çok zorluk çekerler: Sınırlı yeteneğe sahip olduklarından yeni durumlara uymaları geç ve güç olur. Bu nedenle başarısızlıktan çekindiklerinden her yeni etkinlik karşısında gerginlik, direnme ve kaçma eğilimi gösterirler. Bu gibi durumlarda onlara destek olacak anlayışlı birinin yanlarında olmasını isterler.
10. Kolayca yorulurlar: Zihinsel engellilerin en belirgin özelliklerinden biride çalışmaları sırasında çabucak yorulmaları ve faaliyeti bırakmalarıdır. Özellikle etkinlikler onlar için güç geliyor ve başaramıyorlarsa yaptıkları işi derhal bırakmak isterler. Onun için çalışmalarda ilk girişimin başarılı olması için onları yapabilecekleri noktadan başlatmak çok önemlidir. Başarılı olmak onda ben yapabiliyorum güvenini sağlar.
11. Kendilerinden küçükler ile ilişki kurmayı ve oynamayı tercih ederler: Bu çocukların konuşma, ilgi, zeka, sosyal ve bilgi seviyeleri yaşıtlarından geri olduğundan kendi seviyelerinde anlaşabilecekleri takvim yaşları küçük, normal çocuklarla oynar ve arkadaşlık ederler. Aralarında seviye farkı olduğu için yaşıtlarını tercih etmezler. (zihinsel engelliliğin önemli belirtisi) Bu nedenle onları bu konuda ayıplamak ve önlemeye çalışmak yarardan çok zarar verir..
12. Gördükleri, duydukları şeyleri çabucak unuturlar, bellekleri zayıftır: bu durum zihinsel engellilerin karakteristik vasıflarından biridir. Hangi yol ve duyu organı ile alınırsa alınsın verilen uyaran ve bilgileri kısa zamanda unuturlar. Uyaranların iz bırakması için aynı şeyi değişik yer, zaman, durum ve şekilde yeteri kadar ve usanmadan tekrar etmek gereklidir.
13. Yakın şeylere ilgi duyarlar, uzak gelecekle ilgilenmezler: Etkinliklerin sonunda duyacakları haz ya da kazanacakları ödül onlar için önemlidir. Okuma yazma öğrenmek, iş sahibi olmak, ailenin geçimini sağlamak gibi uzak gelecek onları fazla ilgilendirmez. Senin bu öğrendiğin iş ilerdeki yaşamın için gereklidir, daha çok çalış gibi telkinler onları etkilemez. Onlar için etkinlik sonunda alacakları ödül önemlidir.
14. Algıları, kavramları ve tepkileri basittir: Eşya, olay ve durumlarla ilgili ayrıntılı algı ve kavramları çok basittir. Bu durum akılda tutma ve hatırlama yetenekleriyle ilgilidir. Onun için öğretilecek şeyin en önemli özelliklerini içeren algı ve kavramların öğretilmesine önem verilmektedir.
15. Duygu ve düşüncelerini açık ve bağımsız olarak ifade edemezler: Sahip oldukları konuşma, hafıza, yeni durumlara uyma ve algılama yetersizlikleri nedeniyle duygu ve düşüncelerini bağımsız ve açıkça anlatamazlar. Bu durumda kendilerini ifade etme fırsatının verilmemiş olmasının da rolü vardır. Duygu ve düşüncelerini kelimeler yada kısa cümlelerle ifade ederler. Bunların doğruluğunun onaylanmasını ve teşvik edilmeyi beklerler. Bunun için eleştirmemek ve kendilerini ifade etmelerini teşvik etmek çok önemlidir. Ana-baba ve öğretmenler hayallerindeki ideal insanın özelliklerine göre ayarlanmış bir eğitimden uzak durulmalıdır.
C. SOSYAL GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
1.Kendilerinden yaşça küçük olanlarla ilişki kurarlar: Bu çocukların sosyal gelişimleri geri ve yavaş olduğundan kendilerinden yaşça küçük sosyal seviyede benzerlik gösterenlerle sosyal ilişkiler kurmayı tercih ederler.
2.Yakın çevresindekilerle yakın dostluk kuramazlar: Kendilerinin sahip olmadığı şeylere ortaklaşa sahip olmak, dostluk kurmada önemli bir etkendir. Genellikle yakın çıkarlar ortadan kalkınca dostlukta biter. Bu nedenle kurdukları dostluklar kısa sürelidir. İnsanların birbirlerine ihtiyaçları olduğunu kavratmak çok çaba ve sabır gerektirir.
3.Sosyal ilişkilerde daima başkalarına tabi olmak isterler: Özgüven ve yetenek yetersizlikleri nedeniyle lider olmak istemez ve sorumluluktan kaçarlar.
4.Oyun ve toplum kurallarına uymakta zorluk çekerler: yeteneklerindeki sınırlılıklar onların kurallara uymalarında da sıkıntı yaratır. Bunun sosyal yaşıtlarından uzak utulmalarıyla da ilişkisi vardır. Kurallar basitleştirilerek onların anlayacakları ve başarı sağlayacakları şekilde öğretilmelidir.
GELİŞİM BASAMAKLARI
0-1 AYDA
Yüzü koyun yatırıldığında başını kontrol etme çabası içindedir.4.haftada tutabilir ve kaldırabilir.Eli kapalıdır.Avucunun içine küçük bir nesne dokundurulduğunda sıkıca yakalar.
Yüksek sese tepkide bulunur.
Göz,yakın bir nesne üzerine kısa süre sabitleşebilir.Parlak renkler ve şematik şekiller üzerinde,gözün biraz daha fazla kaldığı izlenebilir.
Tatlı,tuzlu,ekşi,acı besinleri ayırt edebilir.
1-4 AYLARDA
Omuz ve baş kontrolü görülmeye başlar.
3. ve 4.aylar içinde desteklendiğinde kısa bir süre oturabilir.Başını dik tutabilir.Kollarına dayanarak doğrulabilir.
Görme duyusu gelişmiştir.Yatay hareket eden nesneleri izleyebilir.Göz ilgisini çeken nesneler üzerinde daha uzun süre kalır.
Görme ve işitmenin işbirliği görülür.Sesin geldiği yöne bakar.
Çevreye ilgi artar,ayak seslerine beslenme,banyo gibi hazırlıklara tepki verir.
sosyal gülme 2. ay sonunda görülür.
Esas sesleri taklit etme yeteneği gelişmiştir.
Yakaladığı bir hareketi durmadan tekrar eder.
Çıngırağı hızla sallayınca ses çıkardığını fark eder.Avuç içi ile yakalar.Herşeyi ağzına götürür.
Eller hafif açıktır.
4-10 AYLARDA
Sırt üstü durumundan yan yatmaya geçebilir.Emekleme denemesi 5. ayda görülür.7. ayda,sürünme ve emekleme gelişir.8.ayda tam dönüş görülür.
Uzatılan nesneyi yakalamaya çalışır.6.ay içinde terredütlü yakalama görülür.8,9.aylarda iki küpü bir araya getirebilir. Ustaca yakalama 9. ayda görülür.Aynı ay içinde hangi elini seçtiğini belli edebilir. Sonra bu eli değiştirebilir.
Katı mamaları,4.ayın sonu ve 5.ay içinde yiyebilir.
Anlamlı sesler ve heceler çıkarmaya başlar,taklit yeteneği gelişmektedir.
Destekle oturabilir.Omuz ve baş konturolü gelişmiştir.7.ay içinde desteksiz oturma görülür.
Yardımla ayakta durabilir.Tutunarak durma 9. ve 10. ayda görülür.Emeklemede ustalaşmıştır.
Göz ve el koordinasyonunun başlangıcı 4. aya raslar.
6.ayb içinde tanıdık ve yabancı yüzleri ayırt etme başlar.Seçicilik görülür.
Objeleri bir elinden diğerine geçirebilir.(Çocuklar genellikle9-12.aylar arası hangi ellerini kullanmak üzere seçtiklerini belli ederler.İki yaşına kadar sağ elini kullanmasına yardım ve özendirme söz konusu olabilir,oyuncağı sağ eline uzatmak,sağ elini rahat kullanacağı bir biçimde oturtmak gibi-ikinci yaştan sonra,sol elini seçtiğini ortaya koyarsa herhangi bir karışma zararlı olabilir.)
Yetişkinlerin sallanarak ve vurarak yaptığı oyunlardan zevk alır.
Üç küpü yan yana getirmeye çalışır.
Ulaşmak istediği nesneyle arasındaki engeli kaldırabilir.Amaç-sonuç bağlantısını kura bilmektedir.Bu ilk zeka belirtisidir.Nesneleri son kayboldukları yerde değil,ilk denemede bulduğu yerde arar.
Topu karşısındaki kilşiye atma denemeleri yapar.
Önceden anlama,kestirme görülür.Annenin kalkmasının onun gideceğine işaret olduğunu sezinlerve ağlayabilir.
Yabancılardan çekinme ve korkma görülür.
Kendini besleme isteği gösterir.Kaşığı kullanmak ister.
Kahkaha ile gülebilir.Sevgi gösterir.
İki Yaş Çocuğunun Gelişim Özellikleri
İki yaş çocuğu en iyi şekilde koklama, tatma, dokunma, duyma ve görme duyuları yoluyla öğrenebilir. Çok meraklıdırlar ve her şeyi araştırıp keşfetmek isterler. Çok cesaretlidirler ve onların bu araştırıcı doğaları yetişkinleri korkutabilir. Bu nedenle, kısıtlanmaksızın denetlenmeleri gerekebilir. Dikkat süreleri 2-5 dakika gibi çok kısadır. Ancak bir şey onlara çok ilginç gelirse daha uzun bir süre etkinliğe katılabilirler. Bu dönemde çocuklar sık sık "hayır" kelimesini kullanır ve hatta çok hoşlandığı birşeyi isteyip istemediği sorulduğunda dahi hayır diyebilirler. Bu nedenle onlara "yemek için hazır mısın?" diye sormak yerine, "öğle yemeği zamanı" diye belirtebiliriz.. İki yaşındaki çocuk ancak iki-üç kelimelik cümleler kurabilir. Bu dönemde merak duygularının da bir sonucu olarak, sık sık "ne, niçin, nerede" gibi sorular sorarlar. Ancak onlar konuştuklarından daha fazla kelimeyi anlayabilirler.
Zihinsel Gelişim Özellikleri
Yapılabilecek Aktiviteler
Şekilleri yerleştirebilme
Çocukların rahatlıkla alıp kullanabilecekleri yerlere oyuncaklarını yerleştirmelerini saglama
İçerisine şekilleri yerleştirebilecekleri şekil kutuları verme Sınırlı ilgi süresi
Çocuklara 2-5 dakika sürecek kısa hikayeler okuma
Çocuklarla şiir ve parmak oyunları tekrarlama Yetişkini taklit
Çocukların kullanabilmeleri amacıyla, dramatik oyun köşesinde şapka, çanta, küpe gibi aksesuarlar bulundurma
Çocukların kendilerini görebilecekleri yerlere aynalar asma
18-24 AYLAR
Sandalyede rahatlıkla oturabilir.
Elinden tutulduğunda,merdivenleri inip-çıkabilir.Tek ayak üstüne atlayabilir.Atlamada iki ayağını birden kullanamaz.
Koşabilir;ancak ani dönüşlerde dengesini kaybeder.
Kaşığı doğru tutar ve ağzına götürebilir.
Araç kullanarak,ulaşmak istediği nesneyi yakalayabilir.
Tekerlekli arabayı çekebilir.Topa tekme vurabilir.
Bazı nesneleri veya canlıları resimlerinden tanır ve gösterir.
Objelerle ilgili etkinliklerde,yatay kavramına doğru bir yöneliş izlenir.
Doğrudan algı alanında olmayan,ancak daha önce gördüğü bir olayı,taklityoluyla,ortaya koyabilir.
İlgi alanında dikkat topalama ve hatırlama süresi,yaklaşık 15 dak.dolaylarındadır.
Yeni etkinlikler dener;beceremediğinde,önce ustalaştığı benzer bir davranışı tekrarlayarak çözüm arar.Düşüncelerini,taklit yoluyla,davranış ve tavır alışlarıkyla ortaya koyar.
Yapması istenen basit istekleri yerine getirebilir.Oyuncaklarını bir sepete koyabilir.
Kitap sayfalarını üçer-beşer çevirebilir;tek tek çevirmeyide becerebildiğini,zaman zaman,ortaya koyar.
Kağıdı katlamaya çalışır;el seçimini ortaya koyar;ancak zamanla bu seçimi kendiliğinden değiştirebilir.
Tahta küpleri kutudaki yerlerine yerleştirebilir.
Bir kelimelik cümleler çoğunlukta olmakla birlikte,iki kelimelik zaman zamanda,üç kelimelik cümleler kurabilir.
Öz-yönelim çok güçlüdür;sevdiği kişi ve nesneleri paylaşmak istemez.Mutluluk ve haz duygularını,yoğun biçimde,belli eder.Utanma,korku,öfke kıskanma duyguları belirir.
Diğer çocuklara ilgi artar.Onlarla birlikte olmak ister;ancak,yan yana sürdürülen paralel oyunlar görülür.
Dışkılama konturaolü gelişmektedir.
3 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
Büyük ve küçük kas aktivitelerinde daha başarılı, daha fazla kontrole sahiptirler. Daha istekli, ilgili arkadaş canlısı ve daha bağımsızdırlar. Hikaye dinlemek ve tekrarlamaktan hoşlanırlar. Dikkat süreleri hala çok kısadır. Üç ve daha fazla kelime içeren cümleler kurabilirler. Hala hatalı konuşmakla birlikte konuşmalar daha anlaşılır şekildedir. 1000 kelime hazinesine sahiptirler. İki-üç emri arka arkaya yerine getirebilirler. Su köşesi aktivitelerinden hoşlanırlar.
Zihinsel Gelişim Özellikleri Yapılabilecek Aktiviteler
Üç objeyi seçme ve sayma
a. Her çocuk için masaya çatal, kaşık, tabak koymalarını isteme
b. Bahçeden seçerek üç çiçek toplamasını isteme
Dört-altı rengi tanıma ve eşleştirme (önce kırmızı, yeşil, mavi, sarı daha sonra kahverengi, siyah, turuncu, mor)
a. Bir daireyi her biri farklı renk olacak şekilde altı eşit parçaya bölme ve çocuktan bu altı rengi seçerek etrafına yerleştirmesini isteme
b. Altı tane renkli kutu ve altı tane aynı renkteki fasulye torbaların çocuğa vererek, uygun renkteki fasulye torbasını uygun kutuya fırlatmalarını sağlama
c. Bir kutuya 8-10 tane farklı renkte nesne koyarak çocuktan ismi söylenilen renkteki nesneyi bulmasını isteme
§ Merdivenleri tek adımlarla çıkabilir.
Tek ayak üzerinde durabilir zıplar;parmak uçlarında yürüme denemeleri yapar.
Koşmayı daha iyi becerir;köşeleri rahatlıkla döner,hızını artırabilir ve azaltabilir.Zaman zaman tökezlenir ve düşer.
Küpleri üst üste koymada ustalaşmıştır.9-10 küple kale yapabilir.Küpleri yatay kullanma görülür.
Su dolu bir bardağı taşıyabilir;suyunu içebilir.Çatalla yemek yemeye başlar.Kaşık kullanmada ustalaşmıştır.
Kağıdı yandan katlayabilir.Gösterildiği halde,genllikle köşe katlaması yapamaz.
Köşeli,dikey çizgiler çizebilir.Bir insanı normal çizemez.uvarlak çizgilere geçiş görülür.
Tuvalet ihtiyacını belirtir.Ancak,zaman zaman,oyuna daldığında ya da bazı geceler,haber verme gecikebilir.
Yuvarlak,kare,üçgen şekilleri eşleştirebilir;yerine yerleştirebilir;ancak bu şekilleri çizemez.
Özellikle dilde,bu eşleştirme yeteneği belirgindir.Objeleri kolayca sınıflayabilir;tanmlayabilir;kıyaslayabilir.
Ana renkleri tanır ve eşleştirebilir.
Durmadan soru sorar.
Uygun olan ve olmayan davranışlarıyla ilgili tepkileri anlayabilir;bunlara göre kendini yöneltebilir.
Koku ve dokunma farklılıklarını ayırt edebilir.
4 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
El becerileri daha gelişmiştir. Daire ve kare şekillerini kopya edebilir. Vücudun baş bölümlerinin bulunduğu resimler çizebilir. Büyük parça "yap-boz"ları yerleştirebilir. Hikayelere başlıklar uydurur ve konuları birbirine bağlar. Blok ve dramatizasyon köşelerinde oynamaktan çok büyük zevk alır. Çok fazla konuşarak yetişkinin sabrını dener.
Zihinsel Gelişim Özellikleri .... Yapılabilecek Aktiviteler
(İki uzun çizgi çizme)
a. Çocuklarla uzunluğu hakkında konuştuktan sonra renkli kurdeleleri kesmelerini saglama
b. Üç-dört farklı uzunlukta samanı kesme ve onları uzunluklarına göre sıraya koymalarını sağlama
(Dört ve daha fazla sayı sayma)
a. Dört fasulye torbasını seçerek, sayarak fırlatmalarını sağlama
b. Çocuklardan zıplarken saymalarını isteme
c. Yemek zamanı arkadaşlarını saymalarını isteme
d. Kutudan dört kurabiyeyi sayarak almalarını isteme
e. Meyveyi dört parçaya kesmelerini isteme
f. Grup kararlarını oylama ve her oyu gösteren bir grafik yaparak oyları sayma
(Altı rengi isimlendirme ve tanıma )
a.Gün boyunca karşılaştığı nesnelerin renklerini tartışma. Örneğin: Kırmızı ışık, yeşil ağaç, sarı muz gibi
b. Bir grup nesneyi renklerine göre ayırma, benzer ve farklılıklarını söyleme
Koşmada daha güvenlidir.
Bir bacak üzerinde daha uzun süre dengede durabilir.Sekemez;bu beceri 5 yaşına doğru görülür.
Top yakalamada becerisi artmıştır.El-göz işbirliği gelişmiştir.
Elini,yüzünü yıkayabilir.Dişini fırçalar.
Kendi başına giyinebilir;düğmelerini ilikleyebilir.Saçını tarar.
Ayakkabısını doğru ğiye;bağcıklarını ancak bir süre sonra bağlayabilir.
Dökmeden bir kaptan diğerine su boşaltabilir.Bloklarla küpleri kullanarak binalar yapabilir.
Diğer çocuklarla yarışmaya girer
Paylaşabilir.
Öz-yönelim hala yoğun olmakla birlikte başkalarının varlığına ve haklarına bilinçlenme başlamıştır.
Büyük küçük kavramları gelişmiştir.Ancak"orta"ölçüyü ayırt edemez.
Kağıdı köşeli katlamada hala güçlük çeker,zaman zaman başarır.
Objeleri 4 e kadar sayabilir.Az-çok kavramı gelişmeye başlar.
Birkaç harf yazabilir.Kitap sayfalarını rahatlıkla,tek tek çevirebilir.
Makası kabaca kullanabilir.
Masal dinlemeyi sever.Dikkat süresi 10-15 dk ile değişir.
Üçgen ve kare şekilleri kabaca çizebilir.Artı ve çarpı şekillerini çizebilir.
İnsan resmini bir baş ve ona bağlı olarak çıkan iki çizgi ile belirterek çizer.Beden bu çizimde yer almaz.
İki-üç kişilik grup oyunlarına katılır.
Boyda 5-6cm.lik;kiloda1,5-2.kgr.lık bir artış gösterir.
5 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİSİM ÖZELLİKLERİ
Motor becerileri daha gelişmekle birlikte harf ve sayıları ters yazabilir. Durmaksızın konuşur ve sorular sorar. Zaman kavramı ile daha fazla ilgilenmeye başlar ve saatin akrep ve yelkovanının temel hareketlerini bilir. İlk, orta ve son gibi pozisyon kavramlarını bilir. Kendi adını yazabilir veya gördüğünde tanıyabilir. Dikkat süreleri artmakla birlikte yetişkine oranla hala çok kısadır. Gerçek ile hayali çok zor ayırt edebilirler.
Önceleri olduğu gibi korku ile sık sık sarsılmaz.Kendine ve çevresine güvenir.Gerçek ve hayal arası ayrımı yapmaya başlar.
Yaptığı işin görülüp beğenilmesini ister.
Sosyal uyum için gerekli daavranışları,çevresinde gördüğü örnekleri taklit ederek,elde eder.
Benlik kavranı iyice gelişmiştir.Özdeşleşmek üzere seçtiğibirey gibi hareket etmeye özen gösterir.
Boyda 5-6cm.lik;kiloda1,5-2.kgr.lık bir artış gösterir.
6 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
Canlı ve coşkulu olduğundan yeni şeylerle yeteneklerini denemeye heveslidir. Bu nedenle yeni denemelere girmeye çok isteklidir. Okuma yazma ve sayıları kullanma yeteneğinin ilk adımlarını atabilir. Fakat öğrendikleri şeyler hala gözlemlediği ve yaptığı şeylere dayalı olup, soyut düşünemezler. Beş yaşa oranla daha titizlikle üçgen çizebilir, kareyi daha doğru biçimde kopya edebilir. Nesnelerdeki benzerlikleri ve farklılıkları söyleyebilir. Ortalama 3000 kelime hazinesine sahiptir. Geçmiş, şimdi ve gelecek zaman kavramları şekillenmeye başlamıştır.
Ev içi ve dışı etkinliklerde çok canlıdır.
El becerisinin ona sağlıyabileceği olanakları keşvetmiştir.Bloklarla çeşitli yapılar yapar ve oyunlarında bunları kullanır.
El işi çalışmalarını severek yapar.Rahatlıkla keser;yapıştırı;katlar ve şekil verebilir.
Top ve ip oyunları yaygındır.Erkek çocukların genellikle top,kız çocuklarının ise ip oyunlarını yeğledikleri görülür.
Pasif kelime hazinesi ilköğretim için gerekli görülen zenginliğe ulaşmıştır.
Kendi görüş açısından sağ ve sol tarafını ayırt edebilir;ancak,diğer bir kişinin sağ ve sol kolunu göstermekte güçlük çeker.
Basit alış verişleri rahatlıkla yapabilir;paraları tanır.
Down Sendromu
Down Sendromu insanlarda en fazla görülen kromozom anomalisidir. Kromozom sayısı 46 olması gerekirken, sayı Down Sendromlu bireylerde 47dir. İnsanlarda çift halinde bulunan kromozomlardan 21.sinde Down Sendromlu bireylerde çift yerine üç adet bulunur. Down Sendromu bir hastalık değildir, genetik bir farklılıktır. Down Sendromuna yaklaşık olarak her 600-700 canlı doğumdan birinde rastlanır.
Down Sendromlu çocuklarda yüz genelde basık, baş tepeden basık görünümündedir. Genelde bu çocukların gözleri badem gibi yukarı doğru çekiktir. Yenidoğanların boyun ve diğer eklemleri, kasları gevşek olur. Buna Hipotoni denir. Elleri geniş ve parmakları kısadır. Genellikle avuç içinde enlemesine kalın bir çizgi vardır.
Tipleri
Trizomi 21’e yaklaşık % 95 oranında rastlanır. Bu tipte Down Sendromunun tüm bulguları vardır, kromozom sayısı 47’dir. Annenin yaşının ileri olması ve babanın yaşının ellinin üzerinde olması risk nedenidir. Translokasyon Trizomi 21’e ise % 4-5 oranında rastlanır. Kromozom sayısı 46’dır ama kromozom kaybolmamış, başka bir kromozomla birleşmiştir. Down Sendromunun tüm bulgularına rastlanır. Bu tipin %60'ı döllenme sırasında oluşur, kalan kısmı aileden kalıtım yoluyla gelmektedir. Translokasyon türü kalıtımsal yolla oluşabilen tek Down Sendromu türüdür ve sonraki hamileliklerde tekrar etme olasılığı yüksektir. Mozaik Trizomi 21’e ise Down Sendromu olguları içinde % 1- 2 oranında rastlanmaktadır. Bu tip, döllenme sonrasındaki ilk hücre bölünmelerinden birinde yanlış bir bölünme oluşması ve embriyonun bazı hücreleri 46 kromozoma sahipken, bir kısmı 47 kromozoma sahip olmasıyla belirlidir.
Oluş Nedenleri
Down Sendromuna neden olan belirleyici faktörler konusunda, annenin yaşı, radyasyon, troit antibodies, uyuşturucu ve alkol kullanımı gibi çeşitli nedenler öne sürülmüştür fakat hiçbiri kesinlik kazanmamıştır. Sonuç olarak 21. Kromozom bilinmeyen bir nedenle bölünememiştir ve yeni hücrede yerini korumuştur. Down Sendromu sıklığı ile ilişkili bulunan tek istatistiki veri annenin yaşının ilerlemiş olmasıdır.
Tedavi
Down Sendromuna genellikle eşlik eden hastalıkların da tedavi edilmesi gerekir; doğumsal kalp hastalıkları, duyma ve görme problemleri, tiroid hastalıkları, bağışıklık sistemi yetmezliği, çeşitli enfeksiyonlar, mide ve barsak sorunları v.b. Bu rahatsızlıklar için de erken teşhis ve tedavi olumsuz sonuçların azaltılması için gereklidir.Down Sendromlu çocukların da diğer çocuklar gibi aileleriyle zaman geçirmek, çevrelerini keşfetmek, oyun oynamak gibi ihtiyaçları vardır. Bu çocuklar, diğer çocuklardan daha geç öğrenirler ve normal gelişimi daha geç tamamlarlar. Down Sendromlu ocuğun gelişimi için sosyal bir ortamda büyütülmesi faydalı olacaktır. Bu konuda geliştirme ve rehabilitasyon merkezlerinden yardımı alınmalıdır. Özellikle ilk yıllarda çocuğun gelişimi için bir destekleme programı çok önemlidir. Erken teşhis ve tedavi ile birçok şeyi daha erken öğrenebilir ve bu şekilde kendisini de geliştirebilir. Özel eğitimde, ilerlemek ve hedeflere ulaşabilmek için eğitimin sürekli olması gerekir. Zihinsel gelişimi desteklemek için eğitsel araç olarak özellikle oyundan faydalanılır. Doğru seçilmiş ve ilginç materyaller, hem motivasyon arttırıcı hem de görsel olarak gelişimini destekleyici işlev görür. Çocuğun öğrendiklerini tekrarlayarak pekiştirmesi ve kendisini geliştirmesi açısından aileyle işbirliği önemlidir. Böylece aile de günlük hayatında çocuk için çeşitli imkanlar sunabilir. Eğer eğitimi, diğer çocuklar arasında da desteklenirse çok daha faydalı olur. Zihinsel ve bedensel gelişimin desteklenmesi için de erken fizyoterapi gereklidir. Doğumdan sonra çocuğun eğitimine ne kadar erken başlanırsa o kadar faydalı olacaktır. Fizyoterapi çocuğun hareket ve sosyal gelişimlerini hızlandırır. Özellikle kas gevşekliği nedeniyle başını tutma, emekleme ve yürümenin geç olması sebebiyle fizyoterapi, hayata bir an önce başlamasında, etrafını keşfetmesinde yardımcı olacaktır
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Dikkat eksikliği- hiperaktivite bozukluğu, bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan dikkat sorunları, aşırı hareketlilik ve istekleri erteleyememe ile kendini gösteren psikiyatrik bir bozukluktur.
Bu bozukluğun 3 temel belirtisi vardır:
1. Dikkat eksikliği 2. Aşırı hareketlilik 3.Dürtüsellik
Bir kişide bu bozukluğun varlığından söz edebilmek işin bu belirtilerin 7 yaşından önce başlamış olması, süreklilik göstermesi, (en az 6 aydır) birden fazla ortamda görülüyor olması ve kişinin günlük yaşamını etkileyecek boyutta olması gerekir.
1.Dikkat eksikliği:Dikkat eksikliği, dikkat süresi ve yoğunluğunun kişinin yaşına ve gelişim düzeyine göre az olmasıdır. Konsantrasyon problemi, unutkanlık, dağınıklık, eşyaları kaybetme, dikkatsizce hatalar yapma gibi belirtilerle kendini gösterir.Bu bireyler bir şeye olan ilgilerini hızlı bir şekilde kaybeder, çabuk sıkılırlar ve daha ilgi çekici bir şeyin arayışı içine girerler.Bu bireylerin; kalabalık, gürültülü ve uyaranın fazla olduğu ortamlarda, dikkatlerini bir noktaya odaklamaları daha zor olur.
2.Aşırı hareketlilik: Bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayacak biçimde hareketli olmasıdır. Çok konuşma, otururken bile elin ayağın kıpır kıpır olması, çoğu zaman hareket halinde olma gibi belirtilerle kendini gösterir. Uykuda bile hareketlilik görülür.
3.Dürtüsellik: Genel olarak bireyin davranışlarını kontrol edebilmesinde sorun vardır. Düşündüğünü hemen yapma, acelecilik, istediklerini erteleyememe, söz kesme, sırasını beklemekte güçlük çekme gibi belirtilerle kendini gösterir. Dürtüselliğin temel nedeni, kişinin bir şey yapmadan önce düşünmesi gereken süre boyunca durmalarını sağlayan sistemin iyi çalışmamasıdır. Bu nedenle akıllarına gelen şeyi hemen yaparlar, ancak yaptıktan sonra uygun olup olmadığını görebilirler.
DİKKAT EKSİKLİĞİ-HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞUNA EŞLİK EDEN BELİRTİLER
Dağınıklık,düzensizlik
Dalgınlık, hayal kurma
Tutarsızlık
Koordinasyon güçlükleri, sakarlık
Bellek sorunları
Uyku sorunları
Sosyal ilişkilerde sorunlar
Saldırgan davranışlar
Özgüven ve öz saygının azalması
Her çocukta bu belirtilerin tümü bulunmayabilir. Tanı için bu belirtilerin görülmesi şart değildir, ancak bunların var olması tanıyı destekler.Bu belirtilerin yanı sıra bu kişilerde; enerjik olma, yaratıcılık, sıcak kanlı ve cana yakın olma, esneklik, hoşgörü, risk alabilme gibi olumlu özelliklerde görülür.
TEDAVİSİ
D.E.H.B. için tek bir tedavi yönteminin uygulanması çoğunlukla yeterli olmamaktadır. İhtiyaca göre farklı tedavi yöntemlerinin birlikte uygulanması gerekebilir.
İlaç tedavileri
Ana baba ve öğretmen eğitimleri
Çocuğa özel tedavi ve eğitim programı.
OTİZM
Otizm, sosyal ve iletişim becerilerinin oluşmasını etkileyen bir genel gelişim bozukluğudur. Otizm genellikle 2 yaşından itibaren ortaya çıkar. Otistik çocuklar genelde öğrenme ve algılama bozukluğu çekerler. Otistik çocukların büyük bir bölümünde farklı seviyelerde zeka geriliği görülsede zeka seviyeleri normal olan otostik çocuklarda vardır. Ancak genel zeka seviyeleri ne olursa olsun, otostik çocuklar çevrelerindeki dünyayı algılamakta bir zorluk çekerler. Bir annenin doğum sonrası çocugunun özürlü olma oranı % 2 dir. otostik olma ihtimali % 0.5 ' tir. Otizm erkek çocuklarda kız çocuklarından 4 kat daha fazla görünmektedir. Asperger sendromu ve Rett sendromu olarak bilinen otizm formlarıda bilinmektedir.
OTİZM BELİRTİLERİ NELERDİR?
Otistikleri, etkilenme dereceleri değişse de aşağıda ortak belirtiler görülür. Sosyal ilişkilerde güçlük Konuşma güçlüğü. Konuşma güçlüğü. Sözsüz İletişimde zorlanma. Oyun oynama ve hayal kurmada güçlük çekme. Değişiklere karşı tepki ve direnç gösterme.
OTOSTİK BİR ÇOCUK ; Başkalarına ilgisizdir. Göz temasından kaçınır. Başkaları ile kendiliğinde temas kurumaz. İsteklerini bir yetişkinin ellerini kullanarak belirtir. Diğer çocuklarla oynamaz. Sürekli bir konu üzerinde konuşur. Tekrarlar fazladır. Sebepsiz şekilde ağlar, güler, ve sebepsiz davranışlarda bulunur. Anlamsız sözleri üst üste tekrarlar. Nesneleri tutup sürekli döndürmekten hoşlanır. Değişikliklerden hoşlanmaz. Yaratıcılık gerktiren oyunları oynamaz. Bazıları yaratıcılık gerektirmeyen bir takım işleri oldukça hızlı ve iyi yaparlar.
OTİZİMİN SEBEBİ NEDİR? TEDAVİSİ VAR MIDIR? Otizme neyin sebep olduğu henüz net olarak bulunamamıştır. Ancak son dönemdeki araştırmalar, otizmin genetik bir rahatsızlık olduğu görünüşü kuvvetlendirmektedir. Otizmin kesin tedavisi için henüz herhangi ya da ilaç mevcut değildir. Otistik çocuklarının kullandığı ilaçlar genelde hiperaktivi azaltan, dikkatin yoğunlaşmasına yardımcı olan, dolayısıyla çocugun eğitiminden daha çok faydalanmasına destek veren yardımcı ilaçlardır.
